E π A π π ª π OÚÁ ÓÈÎ XËÌ TfiÌÔ ' I.. ÂÚÔı Ó ÛË º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple OÚÁ ÓÈÎÒÓ EÓÒÛˆÓ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας ΣΠΟΥ ΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Oργανική Xηµεία Tόµος Γ' Φασµατοσκοπία Oργανικών Eνώσεων I.Π. ΓEPOΘANAΣHΣ Kαθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Iωαννίνων ΠATPA 2000
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα OPΓANIKH XHMEIA Τόµος Γ' Φασµατοσκοπία Oργανικών Eνώσεων Συγγραφή I.Π. ΓEPOΘANAΣHΣ Καθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Iωαννίνων Κριτική Ανάγνωση ΓEPAΣIMOΣ KAPAMΠATΣOΣ Καθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Kρήτης Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου ΓEΩPΓIOΣ KAPAΪΣKAKHΣ Καθηγητής Tµήµατος Xηµείας Πανεπιστηµίου Πατρών Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση EIPHNH ΓEΩPΓIA H Γλωσσική Επιµέλεια MAΓ A OIKONOMOY Τεχνική Επιµέλεια ΕΣΠΙ ΕΚ ΟΤΙΚΗ Ε.Π.Ε. Καλλιτεχνική Επιµέλεια Σελιδοποίηση TYPORAMA Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 1997 2000 ISBN: 960 538 107 9 Kωδικός Έκδοσης: ΦYE 30/3 Copyright 2000 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 26222 Πάτρα Τηλ: (061) 314094, 314206 Φαξ: (061) 317244 Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.
ÂÚÈ fiìâó K º π 1 EÈÛ ÁˆÁ ÛÙË º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple OÚÁ ÓÈÎÒÓ EÓÒÛˆÓ...13 K º π 2 º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple YappleÂÚÈÒ Ô OÚ ÙÔ Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 15 2.1 Aρχές της φασµατοσκοπίας υπεριώδους ορατού... 17 2.2 Tύποι ηλεκτρονικών διεγέρσεων... 18 2.2.1 Aλκάνια... 18 2.2.2 Aλκένια και αλκίνια... 18 2.2.3 Aλκοόλες, αιθέρες, αµίνες... 21 2.2.4 Kαρβονυλικές ενώσεις... 21 2.2.5 Aρωµατικές ενώσεις... 23 2.3 Tεχνική φασµάτων υπεριώδους ορατού. Oργανολογία... 27 Σύνοψη... 28 K º π 3 º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple YappleÂÚ ıúô Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 29 3.1 Aρχές της φασµατοσκοπίας υπερύθρου... 31 3.1.1 O απλός αρµονικός ταλαντωτής (κλασική άποψη)... 31 3.1.2 H κβαντοµηχανική άποψη του αρµονικού ταλαντωτή... 32 3.1.3 O µη αρµονικός ταλαντωτής... 35 3.2 Tύποι και ταξινόµηση δονήσεων... 36 3.2.1 Eπίδραση ανηγµένης µάζας Iσοτοπικό φαινόµενο δευτερίου... 37 3.2.2 Eπίδραση της ισχύος του δεσµού... 38 3.2.3 Eπίδραση δεσµών υδρογόνου... 39 3.2.4 Eπίδραση ηλεκτρονικού φαινοµένου υποκαταστατών... 41 3.2.5 Eπίδραση στερεοχηµικής παρεµπόδισης και τάσης δακτυλίου... 42 3.3 Tεχνικές φασµάτων IR Oργανολογία... 43 Σύνοψη... 48
6 º ª π Oƒ π ø E ø ø K º π 4 º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple ÚËÓÈÎÔ M ÁÓËÙÈÎÔ ÓÙÔÓÈÛÌÔ (NMR) Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 49 4.1 Aρχές της φασµατοσκοπίας πυρηνικού µαγνητικού συντονισµού... 51 4.2 Xηµικές µετατοπίσεις NMR 1 H... 54 4.2.1 H παράµετρος δ... 54 4.2.2 Eπίδραση επαγωγικού φαινοµένου... 55 4.2.3 Eπίδραση µαγνητικής ανισοτροπίας χηµικών δεσµών... 56 4.3 Σταθερές σύζευξης NMR 1 H... 59 4.3.1 Πολλαπλότητα κορυφών... 59 4.3.2 Tιµές σταθερών σύζευξης... 63 4.4 Xηµική και µαγνητική ισοδυναµία πυρήνων... 65 4.5 Tεχνική διπλού συντονισµού... 66 4.6 Φασµατοσκοπία NMR 13 C... 68 4.6.1 Xηµικές µετατοπίσεις... 68 4.6.2 Σταθερές σύζευξης... 70 4.6.3 Tεχνικές διπλού συντονισµού... 70 4.7 Mελέτη δυναµικών ισορροπιών... 73 4.8 Tεχνικές των φασµάτων NMR Oργανολογία... 75 4.9 ισδιάστατη φασµατοσκοπία NMR... 78 Σύνοψη... 79 K º π 5 º ÛÌ ÙÔÛÎÔapple HÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ ÓÙÔÓÈÛÌÔ Spin (ESR) Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 81 5.1 Aρχές της φασµατοσκοπίας ηλεκτρονικού συντονισµού spin... 83 5.2 Πολλαπλότητα απορροφήσεων... 84 Σύνοψη... 86
EPIEXOMENA 7 K º π 6 º ÛÌ ÙÔÌÂÙÚ Ì ÒÓ (MS) Eισαγωγικές παρατηρήσεις... 87 6.1 Aρχές... 89 6.2 Mηχανισµοί διάσπασης κατά τον ιοντισµό... 90 6.3 Tεχνική φασµάτων µαζών... 92 Σύνοψη... 97 K º π 7 ÂÓÈÎ MÂıÔ ÔÏÔÁ Eapple Ï ÛË ÓıÂÙˆÓ AÛÎ ÛˆÓ... 99 Aπαντήσεις ασκήσεων αυτοαξιολόγησης... 102 Bιβλιογραφία... 118 Aγγλική ορολογία... 119